ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ: Δεκεμβρίου 2010

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Ανεικονικές παραστάσεις
Συνθέσεις που περιλαμβάνουν φυτικό, ζωικό και γεωμετρικό διάκοσμο, χωρίς ανθρώπινες μορφές.
Ανθίβολο
Σχέδιο με διάτρητα περιγράμματα που χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί ζωγράφοι για να αποτυπώσουν το σχέδιο στην επιφάνεια που ήθελαν να ζωγραφήσουν.
Αντιβόλαιον
Βιβλίο που αντέγραφαν οι Βυζαντινοί γραφείς.
Βάθος/Κάμπος
Η ενιαία σκουρογάλανη επιφάνεια στις συνθέσεις των τοιχογραφιών επάνω στις οποίες προβάλλεται το κεντρικό θέμα.
Βαμβύκιο ή βαμβύκινο
Είδος μαλακού χαρτιού που κατασκεύαζαν στη Βαμβύκη της Συρίας και το χρησιμοποιούσαν για τα χαρτώα βυζαντινά χειρόγραφα.
Βασιλική
Αρχιτεκτονικός τύπος ναού που επικράτησε κυρίως στην παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος - 7ος αιώνας).
ΓλυκασμόςΛέγεται ένας ενδιάμεσος τόνος ανάμεσα στον προπλασμό και το ρόδινο φως των σαρκωμάτων (όρος) προκειμένου η διαδοχή των τόνων και των χρωμάτων να είναι απαλή.
Γομαλάκα
Eπεξεργασμένη ρητίνη από δέντρα της Άπω Ανατολής που χρησιμοποιείται για κάλυψη πόρων πριν και μετά το χρύσωμα της εικόνας.
Δωδεκάορτο
Το Δωδεκάορτο περιλαμβάνει τις δώδεκα πιο σημαντικές εορτές της Ορθοδοξίας: τον Ευαγγελισμό, τη Γέννηση του Χριστού, την Υπαπαντή, την Βάπτιση, την Μεταμόρφωση, την Εις Άδου Κάθοδον, την Ανάληψη, την Πεντηκοστή και την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Εικονογραφικό πρόγραμμα
Το σύνολο των παραστάσεων που κοσμούν το εσωτερικό του ναού.
Εικονολάτρες
Αυτοί που υποστήριζαν τη λατρεία των εικόνων.
Εικονομαχία
Χρονολογική περίοδος από τις αρχές του 7ου έως τα μέσα του 9ου αιώνα που σημαδεύτηκε από τις έριδες των εικονομάχων (των πολέμιων της λατρείας των εικόνων) με τους εικονολάτρες. Κατά την περίοδο αυτή πολλά έργα τέχνης καταστράφηκαν.
Ειλητάριο ή ειλητό
Τύπος βυζαντινού βιβλίου από πάπυρο περγαμηνή ή χαρτί που τυλίγεται γύρω από έναν άξονα και το κείμενο διαβάζεται κάθετα ή σπανιότερα οριζόντια.
Επιστύλιο
Το επάνω τμήμα του τέμπλου.
Κώδικας
Τύπος βυζαντινού βιβλίου που αποτελείται από μεγάλα κομμάτια περγαμηνής ή χαρτιού διπλωμένα δύο φορές στα δύο, τα τετράδια που δένονται όλα σε τόμο.
ΛαζούρεςΛέγονται τα χρώματα που έχουν αυξημένη διαφάνεια και γίνονται με ένα ή περισσότερα χρώματα διαλυμένα σε αρκετή ποσότητα μέσου (αβγού) ώστε το αποτέλεσμα να έχει υδαρή υφή. Αυτό το μείγμα δεν πρέπει να είναι καλυπτικό, να δημιουργεί δηλαδή άμεσα χρωματικά αποτελέσματα, αλλά να επηρεάζει προοδευτικά, μέσω αλλεπάλληλων επιστρώσεων, τη ζωγραφική επιφάνεια.
ΛάμματαΛέγονται τα φωτεινότερα στρώματα των χρωμάτων στο πλάσιμο των ρούχων. Συνήθως σε ένα ρούχο υπάρχουν τρία λάμματα (τρεις διαδοχικοί τόνοι, ανοικτότερος ο ένας του άλλου).

Μηνολόγιο
Εικόνα ή χειρόγραφο, όπου παριστάνονται άγιοι και σκηνές που γιορτάζουν τους συγκεκριμένους μήνες.
Παλαιολόγειος περίοδος
Χρονική περίοδος που ξεκινά το 1261 από την άνοδο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου στο θρόνο και τελειώνει το 1453 με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.
Παλαιοχριστιανική περίοδος
Χρονική περίοδος που ξεκινά το 330, έτος ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης από το Μεγάλο Κωνσταντίνο, και διαρκεί μέχρι τις αρχές του 7ου αιώνα.
Παλίμψηστα
Γραμμένες περγαμηνές που ξεπλένουν και αποξέουν για να τις ξαναχρησιμοποιήσουν.
ΠροετοιμασίαΛέγεται η διαδικασία και μεταφορικά η ύλη με την οποία επιχρίουμε την επιφάνεια πάνω στην οποία θα ζωγραφίσουμε. (Εννοείται ότι πρόκειται για ξύλινες επιφάνειες.)
Προπλασμός
Λέγεται το χρώμα (μείγμα χρωμάτων) με το οποίο γεμίζουμε με τρόπο ομοιογενή, χωρίς αλλαγές στον τόνο, κάθε ζωγραφική επιφάνεια. Αποτελεί δε τη χρωματική βάση πάνω στην οποία θα εργασθούμε προσθέτοντας χρώματα ανοικτότερων τόνων για να αποδώσουμε τα λάμματα (όρος) και σκοτεινότερων τόνων για να αποδώσουμε τα γραψίματα (όρος).
ΠυρροδισμόςΛέγεται η κοκκινωπή λαζούρα που γίνεται με χονδροκόκκινο και ελάχιστο κιννάβαρι, την οποία χρησιμοποιούμε για να αποδώσουμε ένα ερύθημα (κοκκίνισμα) στα σημεία που είναι αναγκαίο.
Σάρκωμα
Λέγεται το χρυσορόδινο χρώμα των προσώπων και των γυμνών μελών. Το χρώμα αυτό γίνεται με τη μείξη λευκού, ώχρας και χονδροκόκκινου. Συνήθως υπάρχουν δυο τόνοι, εκ των οποίων ο δεύτερος γίνεται ανοικτότερος του πρώτου.
Σταυροειδής με τρούλο
Αρχιτεκτονικός τύπος ναού που εμφανίζεται τον 9ο αιώνα και έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό το σχήμα του σταυρού που εγγράφεται συνήθως σε ένα τετράγωνο.
Στάχωση
Το εξώφυλλο του βυζαντινού βιβλίου από ξύλινες πινακίδες, καλυμμένο με δέρμα. Οι πολυτελείς κώδικες ήταν διακοσμημένοι με πολύτιμες πέτρες, χρυσό, μαργαριτάρια και σμάλτο.
Τέμπλο
Φράγμα που χωρίζει το ιερό από τον υπόλοιπο ναό. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες τέμπλου:
α) μαρμάρινο,
β) ξυλόγλυπτο, κατασκευασμένο δηλαδή από ξύλο που κοσμείται με εικόνες, και
γ) κτιστό που κοσμείται με τοιχογραφίες.
Υδατόσημα (filigranes)
Σχέδια ζώων, πουλιών, λουλουδιών ή γραμμάτων που διακρίνονται σε φύλλα χαρτιού με τα οποία η κάθε χαρτοποιία διέκρινε τα προιόντα της από μία άλλη.
Φώτα
Σύστημα λευκών λεπτών γραμμών που τοποθετούνται γύρω από τα μάτια ή στα σημεία τα οποία ο ζωγράφος θέλει να τονίσει τους όγκους.
Χρυσόβουλο
Αυτοκρατορικό έγγραφο που φέρει τη χρυσή σφραγίδα του αυτοκράτορα.
Χρυσοκονδυλιά η Λινοκοπία
Λέγεται η επιχρύσωση σε γραμμική μορφή και συνήθως υπάρχει στην απόδοση του χρυσού χιτώνα του Χριστού, ως στολισμός στο ωμοφόριο της Παναγίας, ως ανταύγεια σε έπιπλα κ.λπ.
ΨιμύθιαΛέγονται, οι λευκές ή υπόλευκες (δια της προσθέσεως ώχρας μέσα στο λευκό χρώμα) γραμμές, οι οποίες αποτελούν τα τελικά και πιο ισχυρά φωτίσματα.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ

Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΥΡΓΟΥ ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

ΠΑΤΗΣΤΕ ΠΑΝΩ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΣΕ ΠΛΗΡΗ ΠΡΟΒΟΛΗ